Print this page

Eskola internasional 24 iha TL: 15 hetan ona lisensa, 9 iha prosesu avaliasaun Featured

By Ekipa INDEPENDENTE Marsu 27, 2025 755
Ministra Edukasaun Dulce de Jesus Soares. Foto:Dok. Ministra Edukasaun Dulce de Jesus Soares. Foto:Dok.

DILI: Gabinete Avaliasaun, Lisensiamentu no Akreditasaun, Ministériu Edukasaun, rejista eskola internasional ne’ebé hala’o hela sira-nia atividade iha Timor-Leste hamutuk 24. Husi númeru ne’e eskola 15 hetan ona lisensa no eskola sia mak sei iha prosesu avaliasaun.

Koordenadór Gabinete Avaliasaun, Lisensiamentu no Akreditasaun (GALA), Ministériu Edukasaun (ME), Antonio Tomas Maia informa, ME fó ona lisensa ba eskola 15 hodi halo operasaun.

“Eskola internasional ne'ebé ho nivel eskolaridade ne'ebé hetan ona lisensiamentu operasional hamutuk eskola 15,” informa Antonio liu husi workshop kona-ba ‘Padraun Minimu ba Eskola Internasional’ ne’ebé realiza iha JL. Vila, Tersa (25/03).

Eskola 15 ne’ebé hetan ona lisensa mak hanesan: (1) Dili International School, (2) Tais International School, (3) St. Jude Thaddeus International School, (4) Heritage International School, (5) St. Mary's International School, (6) St. Anthony's International School, (7) International School Renovar, (8) International School Li'l Active Minds, (9) International School St. Paul Methodist, (10) Pelican Grammar School, (11) Singapore International School, (12) Z&Z International School, (13) Maharlika International School, (14) Grace y Verdad International School, no (15) QSI International School.

Enkuantu eskola internasional sia (9) ne’ebé iha hela prosesu avaliasaun atu hetan lisensiamentu mak: (1) QSI International School, (2) The Adventist International School (TAIS)–Vikeke, (3) The Adventist International School (TAIS)–Manufahi, (4) The Adventist International School (TAIS)–Baukau, (5) The Adventist International School (TAIS)–Lautem, (6) International Quesadhip Ruak School, (7) Light House International School, (8) Dr. Azevedo Marcal International School, no (9) Eagle’s International School.

Aleinde ne’e, Antonio informa, GALA mós halo hela monitorizasaun ba eskola internasional ualu (8) iha kapital Dili hodi haree eskola hirak ne’e ninia kondisaun.

“Ita iha faze monitorizasaun no monitorizasaun ne'e mak ita foin bele hatene loloos eskola ne'ebé mak la priense padraun minimu ne'ebé ita aplika ona, depois ita sei halo rekomendasaun direita ba eskola sira hodi sira bele melhora sira-nia kondisaun eskola bazeia ba rezultadu monitorizasaun ne'ebé ita halo,” dehan Koordenadór GALA ne’e.

Eskola 8 ne’ebé GALA monitoriza hela mak hanesan: (1) St, Jude Thaddeus, (2) St Mary, (3) Light House, (4) Heritage, (5) Tais International Schools, (6) Gracya y Verdad School, (7) Z&Z International Schools, no (8) Singapore International School.

Husi monitorizasaun ne’e, nia dehan, GALA fó ona notifikasaun ba eskola balun atu sira bele konsidera hodi hadia sira-nia kondisaun.

“Ita foka liu ba oinsa sira bele melhora sira-nia infraestrutura. Ida ne'e mak agora daudaun ita halo maibé ita sei halo tan monitorizasaun iha futuru, monitorizasaun ida ne'ebé komprensivu, emperitu, laos haree de’it ona ba infraestrutura maibe ita mós haree ba pedajogiku no mós jestaun sira,” dehan nia.

Eskola internasional balun seidauk iha lisensa

Ministra Edukasaun, Dulce de Jesus hatete, Ministériu Edukasaun (ME) presiza haree fila fali regulamentu sira kona-ba eskola internasional.

“Agora daudaun ita haree situasaun iha terenu eskola intensional ne'e mosu barak, entaun ministériu tenke regula. Regula halo nusa? Primeiro, ami haree fila fali ami-nia regulamentu sira ne'ebé iha tiha. Segundo, tenke tau tan kriteria adisional ruma atu bele jere situasaun ida ne'e,” dehan Ministra Dulce.

ME iha ona kadernu enkargus ba lisensiamentu no akreditasaun. Regra ida atu loke eskola mak tenke iha rai, iha lisensa, no haree mós kualifikasaun ba manorin sira.

GALA, nia dehan, tuun ba halo fiskalizasaun no identifika eskola sira ne'ebé mak hanaran an eskola internasional no halo ona operasaun maske seidauk iha lisensiamentu husi ME.

“Sira operasioniza ona iha terenu, sira eskola loke tiha ona, estudante sira komesa eskola, ida ne'e mak halo Ministériu Edukasaun tinan ida ne'e atu haree fila fali kona-ba ezistensia eskola sira ne'ebé mak klaim sira-nia an dehan katak sira eskola internasional, maibé de facto sira sidauk iha lisensiamentu no sira la priense kriteria ne'ebé mak iha ita-nia kadernu de enkargus,” dehan nia.

“Ita agradese sira tanba sira mai ajuda hadia kualidade edukasaun iha Timor. Maibé Ministériu Edukasaun iha responsabilidade tomak atu garante katak povu Timor nia oan ne'ebé mak nia inan-aman selu maka’as, laos selu uitoan, selu karun ba eskola internasional sira, tanba eskola sira ne'e klaim sira-nia an hanesan eskola internasional ne'e, sira tenke garante katak fó edukasaun kualidade ba ita-nia oan sira, tenke iha profesor ne'ebé kualifikadu,” Ministra ne’e dehan.

Manorin ho viza turista

Ministra Edukasaun, Dulce de Jesus nota mós katak manorin balun iha eskola internasional kaed vistu turista.

“Ita presiza haree fila fali parte legal sira no parte legal nian haree fila fali karik presiza hasai despaixu Ministeriu ou karik halo dekretu lei foun ruma atu regula sasan sira ne'e ho loloos, tanba ema balun mai iha Timor ho vistu turista sira ba hanorin.”

“Ita-nia rai ita ladun kontrola, tanba sira mai ho vistu turista, ha’u la hatene nia durasaun fulan hira, dala-ruma sira lao tiha ba Atambua fila mai, nia kontinua profesor, ida ne'e mai ita iha problema ho ida ne'e, tanba lei balun iha ME, iha balun karik iha ministériu balun, ita koko aplika hodi haree,” dehan Ministra ne’e.

Tuir nia, sidadaun estranjeiru ne’ebé mai ho viza turista labele servisu fali iha Timor-Leste.

“Sira ho de’it vistu turista maibé sira sai profesor, ne'e labele, se ita ba rai seluk mós ita labele servisu ho vistu turista, ita tenke iha vistu traballu, maibé saida mak akontese iha ita-nia rain? Ema balun iha ita-nia rai, ami iha evidensia katak sira laiha kualifikasaun atu hanorin, maibé daudaun ne'e sira hanorin iha eskola sira ne'ebé mak sira dehan eskola internasional,” dehan nia.

Tan ne’e, hanesan Ministra, Dulce dehan nia iha obrigasaun atu garante katak eskola ne'ebé mak povu Timor nia oan barak eskola no selu karun ne'e tenke garante duni kualidade.

Rate this item
(0 votes)