Durante konferensia nia laran konferensista sira propoin pakote rua (2) iha ne’ebe pakote A kandidata, Acacio Pinto no pakote B, Fidelio Mesquita Soares.

Enkuantu tama ba iha prosesu votasaun Acacio Pinto, hetan votu maioria ho votu 26 no nia adversario Fidelio Mesquita Soares, hetan votu lima (5). Nune’e Acacio eleitu nudar prezidente Aliansa Verifikador Faktu Timor-Leste.

Hafoin eleitu nudar prezidente Aliansa Verifikador Faktu Timor-Leste, Acacio Pinto, kompremete atu salva foin-sa’e timoroan sira ho idade minoria husi informasaun falsu sira iha Timor-Leste.

“Ita mos sei fo prioridade ba edukasaun sivika liu-liu literasia dijital ba estudante sira no mos ba foin sa’e sira, tanba sira balun ne’ebe foin utiliza telemovel sai alvu prinsipal ba ita hodi salva, nune’e sira labele monu ba iha lasu hanesan informasaun falsu sira,” tenik nia.

Prezidente eleitu ne’e deklara ho envolvimentu husi koneferensista sira ne’e hamutuk mak bele kombate informasaun falsu sira ne’ebé oras ne’e dadaun sei preokupasaun iha Timor-Leste.

Nia mos kompromete atu hamutuk ho ekipa hodi kria pajina ofisial facabook atu bele publika atividade diaria sira husi Alian Verifikador Faktu. Garante seguransa hodi la fo dalan ba tekniku informasaun profesional ida hacker akun refere.

Fo hanoin fali katak Aliansa Verifikado Faktu mai ho vizaun ida konaba Rede kolaborador atu bele hadia literasia midia no kombate disinformasaun no redus enganu no konfuzaun ba povu no tiomor-leste ne’ebe informadu ho informasaun kredivel.

Enkuantu AVF mos mai ho nia misaun rasik kona-ba oinsa atu fo advokasia ba publiku ho lian imparsial, verifika informasaun husi asaun politika, uza metodolojia verifikasaun faktu hodi hato’o informasaun kredivel ba publiku. No hari kapasidade monitor no verifika dadus inklui hari koperasaun ho instituisaun seluk nasional no internasional.

Entretantu, Prezidente Konselu Imprensa, António ‘Cesar’ Mali hateten, verifikasaun faktu sira iha ekosistema média nian hanesan fatuk-inan ida hodi kombate dezinformasaun.

“Konferénsia ida-ne'e dedika ba formalizasaun aliansa estrutura sira verifikasaun faktu nian, nu’udar pasu signifikativu ida ba oin. Instituisaun sira média nian tenke integra prosesu verifikasaun sira iha nivel hotu-hotu hosi reportajen nian. La'ós de'it kona-ba atu countering formasaun falsu sira hafoin espalladu, maibé prevene diseminasaun informasaun falsu sira antes nia espalha.

Orgaun regulador ba media ne’e kompromete atu hametin kapasidade no independénsia média nian liu husi esforsu koletivu atu kombate dezinformasaun.

“Ita tenke rekoñese katak kompromisu de’it la to’o. Ita-nia instituisaun média sira presiza ferramenta sira. Sira presiza asesu no sira presiza protesaun. Permite ha’u atu destaka área krítika tolu ne’ebé ami, nu’udar Konsellu Imprensa, fiar katak presiza asaun urjente no investimentu sustentável”, nia sublina.

Nia hateten, instituisaun media sira presiza treinamentu iha ferramenta no tékniku verifikasaun dijitál tanba iha ambiente informasaun ohin loron nian, lia-bosok sira espalla lalais liu duké uluk. Foto ne'ebé manipuladu bele sai viral iha minutu balun nia laran. Rumor ida ne'ebé laiha baze iha WhatsApp bele hamosu tauk no konfuzaun iha ita-nia komunidade sira molok jornalista ida ba halo investiga.

“Tanba ne’e mak ita tenke ekipa ita-nia jornalista sira ho ferramenta no téknika verifikasaun dijitál modernu. La sufisiente ona atu depende de'it ba fontetradisionál sira. Ita-nia jornalista sira tenke hetan treinamentu atu verifika imajen sira liuhosi reverse image search, analyze metadata, geolocate videos, and utiliza open-source intelligence techniques sira seluk tan”, nia akresenta.

António Mali deklara mos katak, Konsellu Imprensa iha kooperasaun ho sentru formasaun média no parseiru internasionál sira, iha kompromisu atu fasilita programa formasaun regulár sira, liuliu ba komunidade média sira ne’ebé dalabarak sai hanesan pontu kontaktu dahuluk ba públiku.

Nia mos rekoinese iha Timor Leste dala barak jornalista sira hasoru difikuldade atu hetan asesu ba dadus públiku báziku. “Dalaruma relatóriu governu nian sira fó sai tarde, dokumentu xave sira la disponivel online, no porta-vós ofisiál sira bele la responde tuir tempu. Situasaun vakum informasaun ida-ne'e kria espasu ba espekulasaun no lia-bosok sira atu buras,” dehan nia.